PWS-35 "Ogar"

POLSKA

Jednosilnikowy samolot szkolno-treningowy.

---

Pierwszy projekt wstępny nowego dwumiejscowego samolotu szkolno-treningowego zdolnego do wykonywania akrobacji powstał już w roku akademickim 1935/1936 jako praca przejściowa na studium lotniczym pod kierunkiem prof. Gustawa Mokrzyckiego na Politechnice Lwowskiej. Jego autorami było trzech studentów - Kazimierz Nowicki, Marian Piątek i Michał Rosnowski. Samolot, oznaczony od pierwszych liter nazwisk konstruktorów NPR lub NPR-1, był jednosilnikowym dwumiejscowym dwupłatem zastrzałowym o mieszanej konstrukcji, swoim układem zbliżonym do niemieckiego samolotu szkolno-akrobacyjnego Bücker Bü 131 "Jungmann". Młodzi konstruktorzy zamierzali zbudować swój samolot we Lwowie jako konstrukcję amatorską.

Równocześnie w 1936 roku gen. Ludomił Rayski, szef Departamentu Aeronautyki i Dowódca Lotnictwa, zainteresował się możliwościami niemieckich samolotów szkolno-akrobacyjnych Bücker Bü 131 "Jungmann" i Bü 133 "Jungmeister" i polecił zamówić w Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS) opracowanie i wykonanie prototypu samolotu o podobnych do niemieckich maszyn własnościach. W lutym (wg [5] w dniu 1 stycznia) 1937 roku PWS zatrudniła konstruktorów samolotu NPR-1 z zadaniem dostosowania projektu ich samolotu do wymagań lotnictwa wojskowego, a zarazem do technologii stosowanych w wytwórni. Całością prac projektowych kierował Kazimierz Nowicki, podczas gdy Rosnowski i Piątek zajeli się głównie obliczeniami konstrukcji. Zmodyfikowany samolot otrzymał w wytwórni oznaczenie PWS-35 i nazwę "Ogar".

Samolot był zastrzałowym dwupłatem o mieszanej metalowo-drewnianej konstrukcji, z odkrytymi kabinami załogi i stałym dwukołowym podwoziem z płozą lub kółkiem ogonowym. Kabiny w układzie tandem osłonięte były z przodu wiatrochronami. Kadłub miał konstrukcję kratownicową spawaną z rur stalowych, pokrytą w tylnej części płótnem na listwach drewnianych, w okolicach kabiny sklejką, a w przedniej górnej części blachą duralową. Jednogolenowe podwozie główne, z kołami i goleniami osłoniętymi starannie wyprofilowanymi owiewkami, wyposażone było w hamulce typu Bendix i amortyzację olejowo-powietrzną. Skrzydła o skosie około 11 stopni miały konstrukcję dwudźwigarową, drewnianą, krytą na krawędzi natarcia sklejką, a w dalszej części płótnem. Wsparte były między sobą i do kadłuba za pomocą aluminiowych i stalowych rur i usztywnione stalowymi naciągami. Skrzydło górne było trójdzielne, a dolne dwudzielne. Usterzenie miało konstrukcję drewnianą ze statecznikami krytymi sklejką i sterami krytymi płótnem. Do napędu maszyny zostosowano produkowany w Polsce na licencji 4-cylindrowy silnik rzędowy z wiszącymi cylindrami typu PZInż. "Major" 4 o mocy nominalnej 120 KM i maksymalnej mocy startowej 130 KM. Osłona silnika wykonana była z blachy duralowej. Pomiędzy silnikiem a przednią kabiną umieszczono zbiornik paliwa o pojemności 90 litrów.

Rysunek samolotu szkolno-treningowego PWS-35 "Ogar", odtwarzający jego przypuszczalny wygląd. Nie są niestety znane żadne zdjęcia tego samolotu.
(rysunek: Andrzej Glass)

Jesienią 1937 roku ukończono prace nad dokumentacją warsztatową samolotu PWS-35 i przystąpiono do budowy prototypu. Na początku 1938 roku prawie kompletny płatowiec przeszedł pomyślnie próby statyczne i prawdopodobnie w lipcu 1938 roku pilot fabryczny Stanisław Szubka dokonał oblotu pierwszego prototypu PWS-35/I. Nieco wcześniej - w maju i czerwcu 1938 roku - model PWS-35 zaprezentowano na I Krajowej Wystawie Lotniczej we Lwowie. Pierwsze loty próbne wykazały jednak, że samolot był niestateczny kierunkowo i miał złe właściwości w korkociągu. W związku z tym samolot wkrótce zmodyfikowano poprzez powiększenie usterzenia pionowego. Ponadto masa konstrukcji przekroczyła zakładaną w projekcie aż o 140 kg, co m.in. obniżyło spodziewaną prędkość maksymalną o 20 km/h (wg [4] o 15 km/h), a pułap i prędkość wznoszenia o około 25%.

Rysunek w trzech rzutach samolotu szkolno-treningowego PWS-35 "Ogar".
(rysunek: Andrzej Glass)

W 1938 roku samolot PWS-35 porównano z zakupionym specjalnie w tym celu przez PWS niemieckim "Jungmannem". Pod koniec 1938 roku zbudowano również i oblatano drugi prototyp PWS-35/II. W zimie 1938/39 roku (wg [5] w dniu 20 września 1938 roku) pierwszy prototyp przekazano do prób w Instytucie Technicznym Lotnictwa (ITL) w Warszawie. W ich wyniku samolot został wstępnie zaakceptowany do produkcji i wyposażenia Lotnictwa Wojskowego. Tymczasem jeszcze w drugiej połowie 1938 roku inż. Rosnowski (w tym roku obronił dyplom na Politechnice Lwowskiej) przystąpił do przygotowywania dokumentacji samolotu do produkcji seryjnej. Jednak kłopoty związane z własnościami lotnymi samolotu i zwiększoną masą nieco opóźniły rozpoczęcie produkcji, a wojsko skłoniły do zainteresowania się zmodyfikowaną wersją samolotu RWD-17, oznaczoną RWD-17bis. Równocześnie w dniu 22 marca 1939 roku początkowe zamówienie na 150 egzemplarzy PWS-35 zostało zredukowane do zaledwie 50 sztuk. W lipcu 1939 roku rozpoczęto w wytwórni przygotowania do uruchomienia seryjnej produkcji pierwszej partii 17 "Ogarów". Ich montaż miał się rozpocząć jesienią 1939 roku, a zakończyć na początku 1940 roku. Niestety wybuch wojny we wrześniu 1939 roku przekreślił te plany.

Rysunek samolotu szkolno-treningowego PWS-35 "Ogar" w fikcyjnym malowaniu i oznakowaniu. Być może tak wyglądałyby seryjne "Ogary" po wejściu do służby w wojskowych szkołach lotniczych.
(rysunek: Zygmunt Szeremeta)

Według założeń samoloty PWS-35 "Ogar" miały przejąć w wojskowych szkołach lotniczych część zadań wykonywanych dotychczas przez PWS-26. Ich uzupełnienie w jednostkach miały stanowić konkurencyjne samoloty RWD-17bis, których produkcja również została zamówiona przez Lotnictwo Wojskowe. Losy obu prototypów "Ogara" po wybuchu wojny nie są ostatecznie wyjaśnione. Podobno jeden z prototypów został na początku września 1939 roku przejęty na lotnisku fabrycznym w Białej Podlaskiej przez Lotnictwo Wojskowe do celów łącznikowych. Szczegóły jego użycia nie są znane - wiadomo jedynie, że uległ on wkrótce rozbiciu w okolicy Lubartowa. Drugi prototyp "Ogara", znajdujący się w ITL, został zniszczony podczas jednego z nalotów bombowych Luftwaffe na lotnisko Okęcie.

---

Dane taktyczno-techniczne:

Konstrukcja: jednosilnikowy dwumiejscowy dwupłat zastrzałowy z odkrytymi kabinami załogi i stałym trójpodporowym dwukołowym podwoziem z płozą lub kółkiem ogonowym. Koła główne osłonięte owiewkami. Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana, kryta sklejką, płótnem i częściowo blachą. Usterzenie klasyczne, stateczniki poziome wsparte zastrzałami. Zapas paliwa 90 litrów.

Wymiary

rozpiętość 8,00 m

długość 6,80 m (wg [4] 7,00 m, wg [5] 6,85 m)

wysokość 2,50 m (wg [5] 2,52 m)

powierzchnia nośna 17,00 m²

Masy

masa własna 610 kg

masa startowa 860 kg

masa użyteczna 250 kg

Obciążenia

obciążenie powierzchni nośnej 50,59 kg/m²

obciążenie mocy 8,95 kg/kW (6,62 kg/KM)

Osiągi

prędkość maksymalna 200 km/h (wg [4] i [5] 205 km/h)

prędkość przelotowa 170 km/h (wg [4] i [5] 160 km/h)

prędkość minimalna 80 km/h (wg [4] i [5] 70 km/h)

prędkość wznoszenia 3,0 m/s

pułap 3500 m (wg [4] i [5] 5000 m)

zasięg 550 km (wg [4] 650 km)

Napęd: jeden 4-cylindrowy silnik rzędowy w układzie odwróconym, chłodzony powietrzem, typu PZInż. "Major" 4 o maksymalnej mocy startowej 96 kW (130 KM) i mocy nominalnej 88 kW (120 KM) przy 2100 obr./min, napędzający stałe 2-łopatowe śmigło drewniane o średnicy 2,0 m

Uzbrojenie: brak

Załoga: 2 osoby

Wytwórnia: Podlaska Wytwórnia Samolotów (PWS), Biała Podlaska, Polska

Produkcja: 2 prototypy

Użytkownicy: Polska

---

Wykaz literatury:

1. A. Glass "Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939", WKiŁ, Warszawa, 1976

2. T. Chwałczyk, A. Glass "Samoloty PWS", WKiŁ, Warszawa, 1990

3. J. B. Cynk "Polskie lotnictwo myśliwskie w boju wrześniowym", AJ-Press, Gdańsk, 2000

4. A. Morgała "Polskie samoloty wojskowe 1918-1939", Wydawnictwo MON, Warszawa, 1972

5. A. Morgała "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, 2003

rysunki czarno-białe: Andrzej Glass
rysunek kolorowy: Zygmunt Szeremeta