RWD-22

POLSKA

Dwusilnikowy wodnosamolot rozpoznawczy i bombowo-torpedowy. Projekt.

---

Pod koniec 1938 roku - po zakończonych fiaskiem programach rozwoju ciężkich wodnosamolotów torpedowych i rozpoznawczych Lublin R-XX (LWS-1) i LWS-5 - Kierownictwo Marynarki Wojennej (KMW) zainteresowało się możliwością zamówienia dla Morskiego Dywizjonu Lotniczego (MDLot) nowoczesnego lekkiego dwusilnikowego wodnosamolotu wielozadaniowego, mogącego służyć do zadań rozpoznawczych, bombowych, torpedowych, jak również szkolno-treningowych. Zamierzano zamówić 12 takich samolotów dla przewidywanej już od 1934 roku Eskadry Torpedowej MDLot, z terminem dostawy pierwszych egzemplarzy na początku lat 40-tych.

Opracowania projektu samolotu, oznaczonego RWD-22, podjęli się w październiku 1938 roku inżynierowie Stanisław Rogalski i Andrzej Anczutin z Doświadczalnych Warsztatów Lotniczych (DWL) w Warszawie. Rozważano początkowo trzy różne projekty wstępne o takim samym układzie aerodynamicznym, ale różniące się napędem, wymiarami, masą, uzbrojeniem, osiągami i różnymi szczegółami konstrukcji. Pierwszym był samolot o rozpiętości 15,2 m i masie startowej 3000 kg, napędzany dwoma niemieckimi silnikami rzędowymi typu Argus As-10C o mocy po 240 KM i ładunku bombowym 200 kg (projekt ten otrzymał oznaczenie RWD-22/1) lub nieco większy, o rozpiętości 17 m, masie startowej 3750 kg, z dwoma silnikami rzędowymi czechosłowackiej produkcji typu Walter "Minor" 12 I-MR o mocy po 350 KM i ładunku bomb 300 kg (projekt RWD-22/2). Aby spełnić wysokie wymagania Marynarki Wojennej zdecydowano się ostatecznie na projekt wstępny przewidujący samolot o rozpiętości 18 m, masie startowej 4300 kg i napędzany dwoma polskimi silnikami gwiazdowymi typu PZL G-1620bis (inaczej G-1620B) "Wydra" (początkowo nosiły one nazwę "Mors" II lub "Mors" B) o mocy po ponad 400 KM. W fazie koncepcyjnej nosił on oznaczenie RWD-22/3.

W każdym przypadku miał to być trzymiejscowy dwusilnikowy dolnopłat wolnonośny o mieszanej konstrukcji z dwoma pływakami zamocowanymi pod skrzydłami na pojedynczych oprofilowanych wspornikach. Trójdzielne skrzydła o trapezowym obrysie z zaokrąglonymi końcówkami miały konstrukcję drewnianą i wyposażone były w szczelinowe lotki i klapy krokodylowe. Wewnątrz skrzydeł przewidziano liczne komory wodoszczelne, co miało zapewnić samolotowi dużą pływalność w przypadku uszkodzenia i przymusowego wodowania. Kadłub o owalnym przekroju miał typową dla innych maszyn RWD konstrukcję kratownicową wykonaną ze spawanych rur stalowych, oprofilowaną listwami drewnianymi i pokrytą w przedniej części blachą duralową, a w tylnej płótnem. Usterzenie z podwójnymi statecznikami pionowymi miało konstrukcję drewnianą. Ster wysokości wyposażono w klapkę odciążającą. Zbiorniki paliwa o pojemności (w zależności od wersji) od 440 do 1500 (wg innych źródeł 1200) litrów umieszczono w centropłacie skrzydła, a zbiorniki oleju w gondolach silnikowych.

Załoga samolotu składała się z 3 osób: pilota, obserwatora/bombardiera i strzelca/radiotelegrafisty. Ten ostatni w wersjach RWD-22/1 i RWD-22/2 miał zakryte stanowisko i dysponował pojedynczym karabinem maszynowym do obrony tylnej półsfery samolotu. W wersji RWD-22/3 zdecydowano się natomiast na stanowisko odkryte. Z kolei obserwator miał stanowisko w przeszklonym przodzie kadłuba i w wersjach RWD-22/1 i RWD-22/2 także dysponował ruchomym karabinem maszynowym. Natomiast w RWD-22/3 zrezygnowano z ruchomego karabinu na rzecz stałego, zamontowanego po lewej stronie kadłuba i obsługiwanego przez pilota. Uzbrojenie ofensywne miało być przenoszone w komorze bombowej w kadłubie (bomby) lub na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem (torpeda).

Polski dwusilnikowy wodnosamolot rozpoznawczy i bombowo-torpedowy RWD-22 w ostatecznej wersji. Rysunek - oparty na fotografii modelu do badań tunelowych - przedstawia przypuszczalny wygląd samolotu.
(rysunek: Jerzy B. Cynk)

Po zaakceptowaniu wersji RWD-22/3 przez KMW zespół inżynierów pod kierownictwem Stanisława Rogalskiego, Leszka Dulęby i Andrzeja Anczutina rozpoczął na wiosnę 1939 roku (wg [7] w marcu) opracowywanie szczegółowego projektu konstrukcyjnego. W lecie 1939 roku zbudowany został drewniany model samolotu RWD-22/3, który poddano badaniom w tunelu aerodynamicznym Instytutu Aerodynamicznego Politechniki Warszawskiej. Budowa prototypu miała zostać sfinansowana ze środków społecznych, których zbiórkę koordynował Komitet im. Żwirki i Wigury przy ZG LOPP. Pomiędzy majem a lipcem 1939 roku wytwórnia DWL otrzymała dofinansowanie w łącznej wysokości 150 tys. złotych. Oblot prototypu RWD-22 planowano na drugą połowę 1940 roku. Wybuch wojny we wrześniu 1939 roku przerwał jednak wszelkie prace nad tą konstrukcją na etapie wstępnych przygotowań do rozpoczęcia budowy pierwszego prototypu.

Przewidywano, że RWD-22 zastąpi w MDLot. przestarzałe dwupłatowce Lublin R-VIIIbis/ter i R-XIII (hydro). Wykorzystywany miał być przede wszystkim do zadań rozpoznawczych (w tym rozpoznania fotograficznego) oraz atakowania celów morskich bombami lub torpedą. Ponadto maszyna mogła być z powodzeniem zastosowana do szkolenia i treningu w pilotażu (w wersji z podwójnym układem sterowania), rozpoznaniu, bombardowaniu, atakach torpedowych itp.

Polski dwusilnikowy wodnosamolot rozpoznawczy i bombowo-torpedowy RWD-22 - wizja artystyczna. Na drugim planie widać wodnosamolot szkolno-treningowy RWD-17W
(obraz: Marcin Błuś)

W DWL rozważano jeszcze pomysł budowy lądowej (kołowej) odmiany RWD-22, dla której zarezerwowano nawet oznaczenie RWD-24. Miał to być lekki bombowiec stanowiący konkurencję dla podobnej klasy samolotu PWS-46 projektowanego w Podlaskiej Wytwórni Samolotów. W chwili wybuchu wojny projekt RWD-24 znajdował się dopiero we wstępnej fazie opracowania.

---

Dane taktyczno-techniczne samolotów RWD-22 (projektowane):

Konstrukcja: RWD-22/1 i RWD-22/2 - dwusilnikowy trzymiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytymi kabinami załogi. Dwa jednoredanowe pływaki konstrukcji drewnianej (wg niektórych źródeł duralowej). Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana z pokryciem głównie sklejkowym i częściowo duralowym i płóciennym. Usterzenie wolnonośne z podwójnymi statecznikami pionowymi. Zapas paliwa w RWD-22/1 300 kg, w RWD-22/2 470 kg.

RWD-22/3 - dwusilnikowy trzymiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytymi kabinami załogi i otwartym tylnym stanowiskiem strzeleckim. Dwa jednoredanowe pływaki konstrukcji drewnianej (wg niektórych źródeł duralowej). Konstrukcja mieszana metalowo-drewniana z pokryciem głównie sklejkowym i częściowo duralowym i płóciennym. Usterzenie wolnonośne, podwójne stateczniki pionowe. Zapas paliwa normalny 550 litrów, maksymalny 1200 litrów (wg [7] 500 kg i 1050 kg).

	RWD-22/1	RWD-22/2	RWD-22/3
WYMIARY
rozpiętość [m]	15,20	17,00	18,00
długość [m]	11,20	12,32	13,80
wysokość [m]	4,20	4,20	4,20
powierzchnia nośna [m2]	30,00(1)	40,00	40,00
MASY
masa własna [kg]	1900	2320	2600
masa startowa [kg]	3000	3750	4300
masa startowa maksymalna [kg]	-	-	4630(2)
masa użyteczna [kg]	1100	1430	1700
OBCIĄŻENIA
obciążenie powierzchni nośnej [kg/m2]	100,00	93,75	107,50
obciążenie mocy [kg/kW (kg/KM)]	8,47 (6,25)	7,30 (5,36)	6,21 (4,57)
OSIĄGI
prędkość maksymalna [km/h] na wysokości 1500 m	270	285	290
prędkość przelotowa [km/h] na wysokości 1500 m	230	240	246(3)
prędkość minimalna [km/h]	87	90	93
prędkość wznoszenia [m/s] na wysokości 0 m	-	-	4,8
pułap [m]	4200	5000	5500
zasięg [km]	1000	1150	1100
zasięg maksymalny [km]	-	-	2530
Przypisy do tabeli: (1) - wg tabeli nr 46 w [7] 35,00 m2, chociaż rysunek nr 558 w tej samej publikacji potwierdza wymiar 30,00 m2; (2) - dla wersji torpedowej; (3) - wg innych źródeł 250 km/h;

Napęd: RWD-22/1 - dwa 8-cylindrowe silniki rzędowe w układzie odwróconego V, chłodzone powietrzem, typu Argus As-10C o mocy po 177 kW (240 KM) każdy, napędzające 2-łopatowe śmigła

RWD-22/2 - dwa 12-cylindrowe silniki rzędowe w układzie odwróconego V, chłodzone powietrzem, typu Walter "Minor" 12 I-MR o maksymalnej mocy startowej po 286 kW (390 KM) każdy i mocy nominalnej po 257 kW (350 KM) {wg [7] po 243 kW (330 KM)}, napędzające 2-łopatowe śmigła

RWD-22/3 - dwa 9-cylindrowe silniki gwiazdowe, chłodzone powietrzem, typu PZL G-1620bis (G-1620B) "Wydra" (inaczej "Mors" II lub "Mors" B) o maksymalnej mocy startowej po 346 kW (470 KM) każdy i mocy nominalnej po 316 kW (430 KM), napędzające 2-łopatowe śmigła (wg innych źródeł metalowe 3-łopatowe śmigła przestawialne typu Hamilton Standard)

Uzbrojenie: RWD-22/1 - jeden ruchomy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 37 (tzw. "szczeniak") w przodzie kadłuba w przeszklonej kabinie obserwatora/bombardiera, jeden ruchomy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 37 (tzw. "szczeniak") w tylnym górnym stanowisku strzeleckim oraz maksymalnie 200 kg bomb w komorze bombowej w kadłubie (np. 16 lekkich bomb o masie po 12,5 kg) lub na zewnętrznych zaczepach pod centropłatem (np. 2 bomby o masie po 100 kg)

RWD-22/2 - jeden ruchomy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 37 (tzw. "szczeniak") w przodzie kadłuba w przeszklonej kabinie obserwatora/bombardiera, jeden ruchomy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 37 (tzw. "szczeniak") w tylnym górnym stanowisku strzeleckim oraz maksymalnie 300 kg bomb w komorze bombowej w kadłubie (np. 16 lub 24 lekkie bomby o masie po 12,5 kg lub 2 bomby o masie po 150 kg) lub jedna torpeda o masie maksymalnej do 685 kg na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem

RWD-22/3 - jeden stały karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 36 po lewej stronie przodu kadłuba, jeden ruchomy karabin maszynowy kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 37 (tzw. "szczeniak") w tylnym górnym otwartym stanowisku strzeleckim oraz maksymalnie 400 kg bomb (np. 4 bomby o masie po 100 kg) w komorze bombowej w kadłubie lub jedna torpeda o masie maksymalnej do 750 kg na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem

Załoga: 3 osoby (pilot + obserwator/bombardier + radiotelegrafista/strzelec)

Wytwórnia: Doświadczalne Warsztaty Lotnicze, Warszawa, Polska

Produkcja: tylko projekt

---

Wykaz literatury:

1. A. Glass "Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939", WKiŁ, Warszawa, 1976

2. L. Dulęba, A. Glass "Samoloty RWD", WKiŁ, Warszawa, 1983

3. Z. Jankiewicz "Wodnosamoloty", Wydawnictwo MON, Warszawa, 1986

4. A. Morgała "Samoloty w polskim lotnictwie morskim", WKiŁ, Warszawa, 1985

5. J. B. Cynk "Siły lotnicze Polski i Niemiec. Wrzesień 1939", WKiŁ, Warszawa, 1989

6. A. Morgała "Polskie samoloty wojskowe 1918-1939", Wydawnictwo MON, Warszawa, 1972

7. A. Morgała "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, 2003

rysunek/artwork: Jerzy B. Cynk