POLSKA
Jednosilnikowy samolot myśliwski. Projekt.
Skonstruowany w latach 1937-1938 w Państwowych Zakładach Lotniczych (PZL) w Warszawie przez inż. Wsiewołoda Jakimiuka samolot myśliwski PZL-50 "Jastrząb" był niewątpliwie najnowocześniejszym polskim samolotem myśliwskim oblatanym przed wybuchem II wojny światowej. Jednak próby w locie pierwszego prototypu PZL-50/I, rozpoczęte w lutym 1939 roku, wykazały sporo wad nowej konstrukcji, a przede wszystkim niedostateczne osiągi. Spowodowane to było głównie zastosowaniem do napędu maszyny silnika gwiazdowego typu PZL-Bristol "Merkury" VIII o mocy startowej zaledwie 533 kW (725 KM) i krótkotrwałej mocy bojowej 618 kW (840 KM). Było to zdecydowanie za mało jak na dość ciężki samolot i poważnie ograniczało jego możliwości bojowe.
Niezadowalające wyniki prób prototypu PZL-50/I spowodowały czasowe zawieszenie przygotowań do rozpoczęcia produkcji seryjnej pierwszej wersji PZL-50A "Jastrząb" A. Zdecydowano równocześnie, że drugi prototyp PZL-50/II otrzyma znacznie mocniejszy silnik o mocy rzędu 883-1177 kW (1200-1600 KM). Rozpatrywano kilka typów takich silników, w tym głównie brytyjskie Bristol "Hercules" II o mocy maksymalnej 1013 kW (1375 KM) lub Bristol "Taurus" II lub III o mocy maksymalnej 842 kW (1145 KM). Brano także pod uwagę francuski silnik typu Gnôme-Rhône 14N-21 o mocy maksymalnej 809 kW (1100 KM), a nawet amerykański typu Pratt & Whitney R-1830 "Twin Wasp" o mocy 772 kW (1050 KM). Ostatecznie wybór padł na brytyjski silnik typu Bristol "Taurus" III (wg [5] i [6] Gnôme-Rhône 14N-21), którego trzy egzemplarze wzorcowe zamówiono w sierpniu 1939 roku, z przewidywanym terminem dostawy na październik-listopad tego samego roku. Zmiana silnika na mocniejszy była konieczna, gdyż wg planów Dowództwa Lotnictwa samolot miał tworzyć uzbrojenie eskadr myśliwskich w latach 1940-1943, a więc powinien dorównywać już drugiemu pokoleniu jednomiejscowych dolnopłatów mysliwskich, takich jak np. niemiecki Focke-Wulf Fw 190, brytyjski tornado czy amerykański Curtiss P-40. [2]
Prototyp PZL-50/II miał stanowić wzorzec dla ewentualnej drugiej wersji seryjnej PZL-50B "Jastrząb" B, a zarazem także studium doświadczalne dla proponowanej dalszej wersji rozwojowej myśliwca, która miała uwzględniać wszystkie wnioski i doświadczenia z prób i eksploatacji pierwszych seryjnych "Jastrzębi". Nowy samolot, oznaczony PZL-53 i nazwany "Jastrząb" II , miał być bezpośrednią kontynuacją koncepcji "Jastrzębia". Był to wolnonośny dolnopłat o całkowicie metalowej konstrukcji, z zakrytą kabiną pilota i chowanym trójkołowym podwoziem z kółkiem ogonowym. Najprawdopodobniej całkowicie nowe miało być skrzydło o powiększonej rozpiętości i powierzchni nośnej. Doświadczenia z prób pierwszego prototypu "Jastrzębia" wskazują, że przekonstruowania wymagała także m.in. tylna część kadłuba, usterzenie oraz osłona kabiny pilota. Samolot PZL-53 miał mieć uzbrojenie złożone z czterech karabinów maszynowych kalibru 7,9 mm i dwóch działek kalibru 20 mm, zatem silniejsze niż PZL-50. Na zewnętrznym zaczepie podkadłubowym można było podwieszać jedną bombę o masie do 300 kg. Spodziewano się, że "Jastrząb" II będzie dysponował prędkością maksymalną rzędu 560-570 km/h, zatem aż o około 130-140 km/h więcej niż udało się osiągnąć na prototypie PZL-50/I.
Projekt wstępny PZL-53 opracowany został latem 1939 roku w zespole konstrukcyjnym kierowanym przez inż. W. Jakimiuka. Od początku planowano dwie wersje seryjne: PZL-53A "Jastrząb" IIA, napędzaną brytyjskim silnikiem typu Bristol "Taurus" III lub Bristol "Hercules" III oraz PZL-53B "Jastrząb" IIB, napędzaną francuskim silnikiem typu Gnôme-Rhône 14N-21. Wg [1] i [6] do napędu samolotu PZL-53 rozpatrywano również nowy polski 9-cylindrowy silnik gwiazdowy typu PZL "Waran" o mocy 1200 KM konstrukcji inż. inż. J. Bełkowskiego i W. Jackowskiego, którego prototyp znajdował się w końcowej fazie montażu we wrześniu 1939 roku. Jest jednak wątpliwe, czy silnik ten byłby gotowy do seryjnego użycia wystarczająco wcześnie, aby stanowić napęd myśliwców PZL-50 czy PZL-53. [4]
W sierpniu 1939 roku, w obliczu zagrożenia rychłym wybuchem wojny, Inspektorat Obrony Powietrznej Państwa i Dowództwo Lotnictwa opracowały w pośpiechu nowe programy produkcyjne dla krajowych wytwórni lotniczych. Według nich Wytwórnia Płatowców Nr 1 Państwowych Zakładów Lotniczych na Okęciu miała jak najszybciej uruchomić produkcję pierwszej partii 200 egzemplarzy myśliwców w wersji PZL-53A "Jastrząb" IIA tak, aby pierwsze maszyny seryjne opuściły fabrykę w III lub IV kwartale 1940 roku. Niestety z powodu wojny plany te nie zostały zrealizowane i samolot PZL-53 pozostał jedynie w postaci projektu wstępnego.
Dane taktyczno-techniczne (projektowane):
Konstrukcja: jednosilnikowy jednomiejscowy dolnopłat wolnonośny z zakrytą kabiną pilota i chowanym trójkołowym podwoziem z kółkiem ogonowym. Konstrukcja całkowicie metalowa. Usterzenie klasyczne, wolnonośne.
Wymiary
brak danych - nieco większe niż samolotu PZL-50 "Jastrząb"
Masy
brak danych
Obciążenia
brak danych
Osiągi
prędkość maksymalna około 560-570 km/h
Napęd: PZL-53A - jeden 14-cylindrowy silnik gwiazdowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, typu PZL-Bristol "Hercules" III o mocy startowej maksymalnej 1005-1050 kW (1365-1425 KM) i mocy nominalnej 829-862 kW (1125-1170 KM) lub jeden 14-cylindrowy silnik gwiazdowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, typu Bristol "Taurus" II lub III o mocy nominalnej 680 kW (925 KM) i maksymalnej krótkotrwałej mocy bojowej 842 kW (1145 KM), napędzający metalowe 3-łopatowe śmigło przestawialne, prawdopodobnie typu PZL-Hamilton Standard
PZL-53B - jeden 14-cylindrowy silnik gwiazdowy w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzony powietrzem, typu Gnôme-Rhône 14N-21 o mocy maksymalnej 809 kW (1100 KM), napędzający metalowe 3-łopatowe śmigło przestawialne, prawdopodobnie typu PZL-Hamilton Standard
Uzbrojenie: dwa stałe działka kalibru 20 mm typu FK wzór 38D (prawdopodobnie w przedniej części kadłuba) i cztery stałe karabiny maszynowe kalibru 7,9 mm typu PWU wzór 36 (po dwa w każdym skrzydle) oraz jedna bomba o masie maksymalnej do 300 kg na zewnętrznym zaczepie pod kadłubem
Załoga: 1 osoba
Wytwórnia: Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL), Warszawa, Polska
Produkcja: tylko projekt
Przypisy:
(1) w publikacjach starszych niż [2] samolot ten oznaczany jest PZL-63 lub PZL P-63, ale jest to oznaczenie błędne, wynikające z pomyłki popełnionej swego czasu przez J. B. Cynka i skorygowanej w [2].
(2) na wiosnę 1939 roku firma Bristol zaoferowała Polsce silniki w wersji "Hercules" III zamiast "Hercules" II (wraz z kompletną instalacją zawierającą silnik z osłoną, układem chłodzenia i wydechu spalin oraz niezbędnym osprzętem). Wydaje się więc wielce prawdopodobne, że również w projekcie PZL-53A uwzględniono tą właśnie wersję silnika "Hercules".
Wykaz literatury:
1. A. Glass "Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939", WKiŁ, Warszawa, 1976
2. J. B. Cynk "Polskie lotnictwo myśliwskie w boju wrześniowym", AJ-Press, Gdańsk, 2000
3. J. B. Cynk "Siły lotnicze Polski i Niemiec. Wrzesień 1939", WKiŁ, Warszawa, 1989
4. E. Malak "Prototypy samolotów bojowych. Polska. 1936-1939", WUW, Wrocław, 1990
5. A. Morgała "Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939", Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa, 2003
6. Lotnictwo nr 11/2004
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz